Nguyên nhân chính nguyên nhân quan trọng

Bài viết này chỉ phục vụ 1 câu hỏi của độc giả.

Có bạn đọc hỏi về thế nào là nguyên nhân chính, nguyên nhân quan trọng, tiếng anh có khá nhiều từ main cause, effective cause, efficient cause, dominant cause, active cause v.v những cụm từ này chủ yếu tập trung vào một khái niệm là nguyên nhân chính. Nguyên nhân thực sự gây hậu quả.

Nguyên nhân chính là một khái niệm trong định nghĩa nguyên nhân gần nhưng không đủ để trở thành nguyên nhân gần. Định nghĩa nguyên nhân gần là an active and efficient cause that sets in motion of a train of events which brings about a result.... Như vậy định nghĩa đã cụ thể hóa ngay khái niệm nguyên nhân chính nằm trong định nghĩa của mình. Điều này có thể hiểu là các nguyên nhân phụ, nguyên nhân không quan trọng không được tính đến khi xem xét nguyên nhân của một tổn thất hay thiệt hại.

Trong ví dụ lái xe đâm vào xe phía trước thắng gấp dừng đèn đỏ. Sự kiện thắng gấp của xe phía trước là nguyên nhân hoàn toàn vô nghĩa. Lý do là đến đèn đỏ anh ta phải dừng lại. Người lái xe phải luôn luôn trong tình trạng tỉnh táo và hoàn toàn làm chủ phương tiện của mình đối với tín hiệu giao thông. Xe đằng sau đâm vào xe trước lỗi hoàn toàn. Nguyên nhân chính ở đây là lái xe sau đã không làm chủ tốc độ khi có tín hiệu giao thông.

Để phân biệt giữa nguyên nhân chính và phụ, một câu hỏi kiểm tra sẽ được đặt ra như sau: Nếu không có sự kiện A hay B, tổn thất có thể xảy ra hay không? Trường hợp trên, nếu không có sự kiện xe trước thắng gấp, người lái xe sau có tông lên phía trước hay không? Rõ ràng nếu không có xe đằng trước, người lái xe sau vẫn tông thẳng lên phía trước và nguy hiểm hơn, anh ta có thể gây tai nạn với xe chiều đèn xanh.

Tuy nhiên nếu trường hợp trên, giả sử người lái xe trước thắng gấp do tránh xe máy quẹo trái bất ngờ không bật đèn tín hiệu. Vần đề trở nên khác hoàn toàn. Ở đây ta phải xét thêm yếu tố xe máy quẹo trái bất ngờ. Đây cũng là nguyên nhân chính nguyên nhân chủ lực. Lý do là nếu không có sự kiện quẹo trái bất ngờ, xe trước sẽ không thắng gấp, và xe sau cũng không đụng vào xe trước. Đồng thời, do không làm chủ tốc độ, xe sau đã đâm vào xe trước. Hai thiệt hại này hoàn toàn độc lập với nhau và có hai nguyên nhân. Tuy nhiên thiệt hại xe hơi tông nhau có hai nguyên nhân đồng thời. Theo luật Việt nam người lái xe sau lỗi hoàn toàn vì anh đã không làm chủ tốc độ trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Ví dụ nổi tiếng, một chiếc tàu bị ngư lôi đánh lủng một lỗ to. Nó cố chạy về đến cảng và neo tại đó chờ sửa chữa. Một cơn sóng to đưa qua và nó chìm. Công ty bảo hiểm lý luận rằng tàu chìm do sóng đánh và không bồi thường. Tòa bác đơn, cho rằng sóng là hiện tượng phổ biến. Bất kỳ một chiếc tàu nào thiết kế ra cũng phải có khả năng chịu được sóng biển và do vậy đây là nguyên nhân không quan trọng. Nguyên nhân tàu chìm là bị ngư lôi oánh.

Giả sử tàu bị ngư lôi oánh nhưng chỉ hỏng một khoang, tàu về giữa đường gặp bão, và bị một cơn sóng dọc oánh gãy đôi tàu. Vấn đề hoàn toàn khác. Một chiếc tàu đủ khả năng đi biển chưa chắc đã chịu nổi vài cơn sóng dọc. Thường thì điều này phải phụ thuộc vào trình độ của người lái tàu tránh sóng dọc thế nào. Và do tàu đã bị hư hỏng nên khả năng điều khiển tàu của lái tàu trở nên hạn chế hơn. Dẫn đến tình huống bị sóng oánh gãy đôi.

Nguyên nhân chính chỉ là một yếu tố cấu thành của nguyên nhân gần. Đây là yếu tố để loại bỏ các sự kiện không cần thiết khi xem xét nguyên nhân một sự cố. Bài kiểm tra đưa ra rất cụ thể là nếu không có yếu tố này, tổn thất vẫn xảy ra hay nó sẽ không xảy ra. Nếu nó vẫn xảy ra, nguyên nhân đó là nguyên nhân không đáng xem xét. Nếu tổn thất không xảy ra, nguyên nhân đó trở nên quan trọng.